Als ik op maandag naar de groepspraktijk in Mortsel fiets, dan ben ik in mijn sas. Mijn fiets, de winterlucht, even mijn lijf laten werken voor ik een volle dag ga coachen.
Bovendien heb ik echt de hele weg fietspad. Pure luxe, zou je zeggen.
Enkele maanden terug zijn enkele lange straten en twee kruispunten opnieuw aangelegd.De werklui zijn ondertussen allang bezig aan een volgende opdracht, vermoed ik. Alleen steken er nog draden uit buizen, zijn er putjes (en putten) waar simpelweg een oranje kegel over staat (tot die wegwaait door de wind, dan wordt het pas gevaarlijk). Lees meer
Wat gaan we morgen doen?
Volgende week?
Volgend jaar?
Waar kunnen we ons wassen?
Bibliotheek Luchtbal (Antwerpen), dinsdagnamiddag. We zitten met 13 deelnemers rond de tafel voor de wekelijkse sessie samenlezen met mensen die Nederlands leren. Begeleidster Lut slaat een brug van het verhaal naar de vraagtekens in het leven van de deelnemers. Hoe vraagtekens je uit de slaap houden, zoveel energie vreten, zoveel slaap wegnemen, een grote berg worden. Eén deelneemster vertelt dat ze zich voortdurend afvraagt wanneer de oorlog in Afghanistan stopt, wanneer het weer veilig wordt. Dat ze haar dochter vaak vraagt of die haar wil vergezellen, als ze teruggaat om haar land in vrede te bezoeken. “Maar ik vrees dat ze te oud zal zijn om nog mee te willen, als het weer veilig is in Afghanistan. Ze kent mijn land niet.”
We zoeken mooie zinnen in de tekst en staan lang stil bij “Hoe lang duurt een nacht?” We proeven de woorden ‘eenzaamheid’ en ‘alleen’ en ‘glimlach’. Het is bijna cliché, en toch gebeurt het echt: één deelneemster vertelt dat ze geen familie heeft in België, waarop een man reageert dat iedereen rond de tafel toch een beetje haar familie is. Het was te oprecht om melig te over te komen.
Ze vinden ook dat Antwerpenaren weinig glimlachen, en sommigen zijn bang om Nederlands te praten omdat hun buren boos kijken als ze een fout maken. “Maar ik wil oefenen.” Eén deelneemster durft te vertellen dat ze hier, na al die jaren, niet graag is. Ze wil niet ondankbaar zijn, aarzelt ze, maar ze zou zo graag terugkeren. Anderen zeggen dat ze, sinds ze kinderen hebben, hier thuis zijn, voor en door hun kinderen.
We balanceren, zoals vaker in een samenleesgroep, tussen zware gevoelens en lichtheid. Opnieuw zie ik het gebeuren: dankzij het verhaal proeven deelnemers woorden, vinden ze elkaar, herkennen ze elkaars emoties, raken ze in gesprek over mooie en lastige dagen in hun leven. Al die deelnemers zitten hier uit vrije wil, net als begeleidster Lut. Het is gewoon mooi.
En dat op de dag dat onze federale regering alweer bijna struikelde over een VN-migratiepact en, erger nog, de dag dat één van onze regeringspartijen een campagne vol klinkklare racismekreten lanceert (en die een uur later weer intrekt).
Soms vertel ik het tijdens een training SamenLezen, soms vertel ik het aan mijn vrienden op café, soms zeg ik aan deelnemers: als meer mensen elke week zouden samen lezen, samen schoonheid zouden ontdekken en samen over verschillende meningen zouden praten. Heus, de wereld zou een mooiere plek zijn.
Ilona Plichart, gepassioneerd samenleesbegeleider
Als heel ons land Hugo Claus herdenkt, presenteren we met extra veel eerbied en plezier zijn teksten tijdens SamenLezen. Zo ook vorige week in Brussel, in een groep met mensen met psychische kwetsbaarheid. We lezen een heel gekend gedicht van Claus:
Op Thomas zijn vierde verjaardag
Later, mijn jongetje, word je een man,
Later reikhals je als een giraffe naar het hoe en het waarom.
Men zal je stempelen als bagage.
Men zal je kwetsen om je wens en je droom.
En jij zal trachten eens en voorgoed te fotograferen
het hoe en waarom van de vrouw
die kantelt in je lakens
die zingt naarmate je ontdubbelt in haar vel.
En nog later, jongetje, wordt
je leven een plakboek.
Maar nog lange niet, nog lange niet.
Rond de tafel zitten twee literatuurkenners, enkele mensen die alleen tijdens onze bijeenkomsten met literatuur in contact komen, een man die aan vroegdementie lijdt. Een heerlijke verzameling mensen.
De laatste zin proeven we opnieuw en opnieuw: “Maar nog lange niet, nog lange niet.’ Die woorden doorvoelen we en openen het gesprek naar de moeilijkere regels in dit gedicht. Wat dat eigenlijk is, een plakboek? Instagram van enkele decennia terug, of toch net niet? En vinden we dit een positieve zin, of bedoelt vader Claus het ook als een waarschuwing voor zijn zoon?
De giraffenhals inspireert, het beeld komt aan. “Ik weet nog altijd niet hoe het zit met het hoe en het waarom”, klinkt het rond de tafel. “Ik ben het alweer vergeten”, vult een andere deelnemer aan.
Wat alle deelnemers herkennen, is gekwetst worden om je droom en om je wensen. Eén deelnemer net voor de tweede keer opa geworden (hij glimlacht voorzichtig trots als we hem feliciteren) en uit zijn bezorgdheid. Wat kan hij dromen voor dat kleinkind, de wereld is zo moeilijk geworden? Welk plakboek zal het kleinkind volkleven?
Gelukkig, en zo is Claus vaak, is er ook lichtvoetigheid en een vleugje erotiek in het gedicht. De regel ‘Die zingt naarmate je ontdubbelt in haar vel’ vinden de mannen rond de tafel de mooiste zin uit het gedicht. Waarop één iemand monkelend toevoegt “de vrouw die kantelt in je lakens, daar kunnen wij nu eens niets op tegen hebben.”
Die Claus toch… één gedicht, zeven deelnemers op een dakterras hoog in Brussel. De wereld ongrijpbaar en vanmiddag ook warm, woorden die ons optillen en ons laten voelen: vandaag zijn we geen bagage. Vandaag reikhalzen we naar wat er in taal en achter woorden verborgen zit, en dat delen we met elkaar.
Dit moment hoort in ons plakboek.
Ilona